Typisch Nederlands

Hofjes leiden een dubbelzinnig bestaan. Aan de ene kant zijn ze een typisch Nederlands verschijnsel. Engeland kent wel de zogenaamde “almshouses”, maar nergens ter wereld zijn zo dikwijls uniforme woninkjes rondom een binnentuin of aan een straat gebouwd als in Nederland, met name in de huidige Randstad.

Een verborgen bestaan

Tegelijkertijd zijn de hofjes bij lange na niet zo bekend bij buitenlandse toeristen als de molens, keukenhof, klompen en kaas. Sterker nog, veel Nederlanders weten niet dat er in ons land honderden hofjes te vinden zijn. Dat gold ook voor mij. Ik woon al mijn hele leven in Den Haag en heb nota bene geschiedenis gestudeerd. Desondanks bleven hofjes buiten mijn gezichtsveld, totdat ik via een collega hoorde van het bestaan van deze hofjes, waaronder de Hof van Wouw. Inmiddels geef ik een jaar of vijf rondleidingen door deze Hof en vind ik het vooral vanuit historisch oogpunt een prachtig stukje van Den Haag. Waarom? Dat leest u hieronder.

Frustratie

Misschien bezoekt u tijdens uw vakanties weleens opgravingen uit de antieke wereld. Als ik op zo'n plek vol ruïnes sta dan vind ik het zo jammer dat er niet méér bewaard is gebleven van de villa's, tempels en amfitheaters. Ik zou zo graag weten hoe zo'n dorp, plein of tempelcomplex er in zijn volle glorie uitgezien heeft en hoe mensen op deze plek leefden.

            In de Hof van Wouw heb ik van deze frustraties geen last. De tuinen en huisjes zijn namelijk sinds een jaar of vijftien weer in hun 17e eeuwse glorie hersteld. Ze zien er niet exact zo uit als bij de stichting in 1647, maar het komt wel aardig in de buurt. De kleine huisjes hebben een warme en vriendelijke uitstraling door hun glas-in-lood ramen, hun rode dakpannen en de crème sierlijsten. In de tuin komt de 17e eeuwse voorliefde voor geometrische patronen en symmetrie duidelijk tot uitdrukking. De pomp in het midden vormt al sinds de stichting van de Hof door Cornelia van Wouw een blikvanger.

            Dit prikkelt mijn fantasie. Bij de pomp zullen heel wat bewoonsters een praatje met elkaar hebben gemaakt, terwijl ze hun witgoed op het gras lieten bleken. De dames maakten gemeenschappelijke ruimten in het verleden samen schoon. Het zal waarschijnlijk vaak gezellig zijn geweest in de Hof. Daarnaast is de kans groot dat in een tijd dat de man als kostwinner werd gezien, heel wat onvermogende, ongetrouwde vrouwen blij zullen zijn geweest met hun eigen huisje, dat bovendien via een poort was afgescheiden van de rest van de stad. De Hof schonk hen veiligheid, geborgenheid en enige zekerheid op een menswaardige oude dag.

            Kortom: iedere keer als ik de Hof van Wouw binnenstap, waan ik mij even in de tijd van Cornelia. Het enige dat – gelukkig – wezenlijk veranderd is, is het wooncomfort. De woningen zijn klein, maar onderscheiden zich in dit opzicht verder niet van andere Nederlandse huurwoningen.

Als muren konden spreken...

Daarnaast fascineert het mij dat de Hof inmiddels zoveel heeft meegemaakt. Gaat u maar na: de huisjes stonden er al toen het rampjaar aanbrak. Op ca. vijf minuten lopen van de voorpoort zijn de gebroeders De Witt vermoord. Toen de Hof gebouwd werd, was Nederland nog een Republiek. Sindsdien heeft ze 7 vorsten meegemaakt en 2 wereldoorlogen overleefd. Om haar muren heen zijn straten aangelegd, gewijzigd en verbreed. Zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. De uitspraak “als muren konden spreken...” is op de Hof volledig van toepassing.

Verkleumde worteltjes

Dat er nog archiefmateriaal van de Hof van Wouw bestaat, maakt het makkelijker om erachter te komen hoe het er in het verleden binnen haar muren aan toeging. Zo is het notulenboek bewaard gebleven waar regenten uit de 17e, 18e en 20e eeuw besluiten en opmerkelijke voorvallen in optekenden. (Uit de 19e eeuw heb ik niet of nauwelijks aantekeningen terug kunnen vinden.) Bij elkaar geven de notulen een aardig inzicht in het reilen en zeilen van het hofje in vroeger eeuwen. Het taalgebruik van die tijd was trouwens geweldig. Men omschreef zaken dikwijls heel beeldend. Zo was in de 18e eeuw de huidige Tuin der Hesperiden in slechte staat. De regenten maakten “na rijpe deliberatie” plannen om de tuin op te knappen, want vele bomen waren al 'verminckt'. Zij stonden namelijk tijdens de winter met hun worteltjes vaak langere tijd in het water. Door 'verkleumthijt' lieten zij hun bloesems vervolgens in het voorjaar vallen en brachten zij maar weinig vruchten voort.

Met de tijd mee

Tot slot zijn in de Hof van Wouw het verleden en heden sterk met elkaar vervlochten. Sinds de stichting van de Hof worden de huisjes bewoond door alleenstaande vrouwen met bescheiden financiële middelen; precies zoals Cornelia van Wouw het graag zag. Daarnaast wordt de Hof tot op de dag van vandaag bestuurd door nazaten van de broers en zussen van Cornelia. (U kunt hier elders op de site meer over lezen.)

           Tegelijkertijd exploiteren de regenten de Hof op een eigentijdse manier. De Tuin der Hesperiden is tegenwoordig een stadstuin met een maatschappelijke functie. Heel wat Haagse basisschoolkinderen hebben tijdens “de Week van de smaak” bijvoorbeeld deze tuin al bezocht. Duurzaam werken staat daarbij voor de beheerders voorop. Eén van de pronkstukken van de Tuin der Hesperiden zijn de sinaasappelboompjes. Ook zij zijn vatbaar voor “verkleumde worteltjes”. Tot een paar jaar geleden werden de boompjes daarom elk najaar naar een kas in de Betuwe gereden. Vorige winter konden zij echter voor het eerst overwinteren in een gloednieuwe kas op het eigen terrein. Dit scheelt weer een autorit.

            De Tuinkamer van de Hof is verder al de locatie geweest voor heel wat vergaderingen, recepties en familiefeesten, en regelmatig geniet een bezoeker van zijn rust in de nieuwe Bed en Breakfast, middenin de Hof. Kortom: de Hof van Wouw is niet alleen “een stukje levende historie”, maar ook een soepel draaiend radartje in de Haagse samenleving anno 2017. Kom daar maar eens om bij de Keukenhof!

Wilt u ook weleens de Hof van Wouw bezichtigen, boek dan een rondleiding of bezoek een Open Dag. De Tuinkamer boeken voor een lezing, receptie of familiefeest? Dat kan. Klik dan hier: www.detuinkamer.info. Wellicht tot ziens!

Twitter